Το να βλέπει κανείς αίμα στα ούρα του προκαλεί μεγάλη ανησυχία και παρότι συχνά οφείλεται σε κάτι αθώο, μερικές φορές έχει σοβαρή υποκείμενη αιτία.
Η αιματουρία μπορεί να είναι μικροσκοπική ή μακροσκοπική. «Μικροσκοπική αποκαλείται όταν η διαφυγή του αίματος είναι ελάχιστη και έτσι ανιχνεύεται μόνο κατά την εξέταση των ούρων στο μικροσκόπιο», εξηγεί ο χειρουργός ουρολόγος Δρ. Ηρακλής Πούλιας, MD, PhD, επιστημονικός συνεργάτης του Ομίλου ΥΓΕΙΑ-Μητέρα και πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας. «Μακροσκοπική είναι η αιματουρία όταν το αίμα είναι αρκετό και έτσι φαίνεται με γυμνό μάτι αφού αλλάζει το χρώμα των ούρων και γίνονται ροζ, κόκκινα ή σκούρα καφέ εξαιτίας της παρουσίας ερυθρών αιμοσφαιρίων».
Τα ούρα δεν χρειάζονται πολύ αίμα για να αλλάξουν χρώμα, ενώ η διαφυγή του αίματος σπανίως είναι επώδυνη, εκτός κι αν αποβάλλει ο ασθενής θρόμβους αίματος ή κάποια «πέτρα».
Ανεξάρτητα από το πόσο εμφανής είναι η αιματουρία, πρέπει πάντοτε να αναζητάται η αιτία της και, αν χρειάζεται, να γίνεται θεραπεία, τονίζει ο Δρ. Πούλιας. Και αυτό διότι οι πιθανές αιτίες της είναι πολλές και διαφορετικές και συμπεριλαμβάνουν από κάτι που φάγαμε μέχρι τον καρκίνο.
Οι αιτίες
Η κατανάλωση ορισμένων τροφίμων, όπως τα παντζάρια και τα μούρα, μπορεί να αλλάξει το χρώμα των ούρων αλλά αυτό δεν είναι αιματουρία (λέγεται υπέρχρωση ούρων). Ούτε είναι αιματουρία τα πυκνά, σκουρόχρωμα ούρα το πρωί ή όταν κάποιος είναι αφυδατωμένος.
Η λήψη ορισμένων φαρμάκων, όμως, μπορεί να προκαλέσει διαφυγή αίματος στα ούρα. Αυτό μπορεί να συμβεί με αιμολυτικά/αντιθρομβωτικά (π.χ. ηπαρίνη, βαρφαρίνη, ασπιρίνη), πενικιλινούχα αντιβιοτικά, ορισμένα αντινεοπλασματικά (όπως η κυκλοφωσφαμίδη) κ.λπ.
Ακόμα και η σκληρή προπόνηση μπορεί να προκαλέσει αιματουρία, αν και οι αιτίες γι’ αυτό δεν είναι αποσαφηνισμένες. Ιδιαίτερα ευάλωτοι στην αιματουρία της άσκησης είναι οι δρομείς, οι οποίοι χρειάζονται άμεσο έλεγχο από τον γιατρό αν δουν αίμα στα ούρα τους, λέει ο Δρ. Πούλιας.
Άλλες αιτίες αιματουρίας μπορεί να είναι:
* Λοιμώξεις του κατώτερου ουροποιητικού (κυστίτιδες, ουρολοιμώξεις). Αναπτύσσονται όταν εισέλθουν βακτήρια στην ουρήθρα και πολλαπλασιασθούν μέσα στην ουροδόχο κύστη. Οι κυστίτιδες είναι ιδιαιτέρως συχνές στις γυναίκες και συχνά εκδηλώνονται με μικροσκοπική ή μακροσκοπική αιματουρία. Εκτός από την αιματουρία, άλλα πιθανά συμπτώματα ουρολοίμωξης είναι επείγουσα ανάγκη για ούρηση, πόνος και αίσθημα καύσου κατά την ούρηση και ένταση της οσμής των ούρων. Σε μερικούς ασθενείς, όμως, ιδιαίτερα ηλικιωμένους, η μοναδική ένδειξη είναι η μικροσκοπική αιματουρία. Όταν η ουρολοίμωξη περιορίζεται στην ουροδόχο κύστη, σπανίως αναπτύσσεται πυρετός.
* Λοιμώξεις του νεφρού (πυελονεφρίτιδα). Αναπτύσσονται όταν εισέρχονται βακτήρια στους νεφρούς, τα οποία συνήθως προέρχονται από την ουροδόχο κύστη (μέσω των ουρητήρων) ή σπανιότερα από το αίμα. Τα συμπτώματα της πυελονεφρίτιδας μοιάζουν με αυτά της κοινής ουρολοίμωξης, με τη διαφορά ότι είναι πιθανό να προκαλέσει υψηλό πυρετό και πόνο στην πλάτη, κάτω από τις πλευρές.
* Λίθος στην ουροδόχο κύστη ή το νεφρό. Τα ιχνοστοιχεία που συγκεντρώνονται στα ούρα μερικές φορές δημιουργούν κρυστάλλους στα τοιχώματα των νεφρών ή της κύστης, οι οποίοι με τον καιρό μετατρέπονται σε μικρές, σκληρές πέτρες.
Οι πέτρες αυτές σε γενικές γραμμές είναι ανώδυνες και έτσι δεν τις αντιλαμβάνεται ο ασθενής, έως ότου δημιουργήσουν κάποια απόφραξη ή αρχίσει να τις αποβάλλει ο οργανισμός του. Όταν συμβεί αυτό, τα συμπτώματα δεν επιδέχονται αμφισβήτηση: ο πόνος από την αποβολή μιας πέτρας κατά κανόνα είναι ανυπόφορος, ενώ στο τέλος μπορεί να προκληθεί μακροσκοπική ή μικροσκοπική αιματουρία.
* Υπερτροφία του προστάτη. Ο προστατικός αδένας βρίσκεται ακριβώς κάτω από την ουροδόχο κύστη και περιβάλλει το ανώτερο τμήμα της ουρήθρας. Καθώς οι άνδρες περνούν τα 40-50 τους χρόνια, ο αδένας αρχίζει σταδιακά να διογκώνεται, με συνέπεια να πιέζει την ουρήθρα, εμποδίζοντας εν μέρει τη ροή των ούρων. Στα συμπτώματα της υπερτροφίας του προστάτη συμπεριλαμβάνονται δυσκολίες στην ούρηση, επείγουσα ή επίμονη ανάγκη για ούρηση και μακροσκοπική ή μικροσκοπική αιματουρία. Ανάλογα συμπτώματα μπορεί να προκαλέσει και η προστατίτιδα, δηλαδή η διόγκωση και φλεγμονή του προστάτη. Αν ο προστάτης μολυνθεί από μικρόβια, αναπτύσσεται οξεία προστατίτιδα που συνοδεύεται από απότομο, υψηλό πυρετό και θέλει άμεση αντιμετώπιση.
* Νεφρική νόσος. Η μικροσκοπική αιματουρία αποτελεί συνηθισμένο σύμπτωμα σπειραματονεφρίτιδας, μιας πάθησης στο σύστημα διηθήσεως (φιλτραρίσματος) του αίματος που διαθέτει κάθε νεφρός. Η σπειραματονεφρίτιδα μπορεί να αποτελεί τμήμα μιας συστηματικής νόσου όπως ο διαβήτης ή να εκδηλωθεί μεμονωμένα εξαιτίας λοίμωξης, φλεγμονής στα αιμοφόρα αγγεία ή ανοσοποιητικών προβλημάτων.
* Καρκίνος. Η αιματουρία μπορεί να αποτελεί ένδειξη καρκίνου της ουροδόχου κύστεως (στο 30% των περιπτώσεων εκδηλώνεται με αιματουρία στα αρχικά στάδια), του νεφρού ή του προστάτη.
* Κληρονομούμενες διαταραχές. Η δρεπανοκυτταρική αναιμία μπορεί να προκαλέσει μακροσκοπική και μικροσκοπική αιματουρία. Το ίδιο και το σύνδρομο Alport που προσβάλλει τις μεμβράνες των σπειραμάτων των νεφρών.
* Τραυματισμός του νεφρού. Ένα κτύπημα στο νεφρό (π.χ. σε τροχαίο ή σε ομαδικό άθλημα) μπορεί να προκαλέσει εμφανή διαφυγή αίματος στα ούρα.
Παράγοντες κινδύνου
Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι, ακόμα και μικρά παιδιά και έφηβοι, μπορεί να παρουσιάσουν κάποια στιγμή μικροσκοπική αιματουρία. Παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα να συμβεί αυτό είναι:
* Ηλικία. Πολλοί άνδρες ηλικίας άνω των 50 ετών έχουν σποραδικά αιματουρία λόγω υπερπλασίας του προστάτη.
* Πρόσφατη λοίμωξη. Η φλεγμονή του νεφρού έπειτα από ιογενή ή βακτηριακή λοίμωξη (μεταλοιμώδης πυελονεφρίτιδα) αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες μακροσκοπικής αιματουρίας στα παιδιά.
* Οικογενειακό ιστορικό. Όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό νεφρικής νόσου ή νεφρολιθίασης μπορεί να είναι επιρρεπείς στην αιματουρία.
* Λήψη ορισμένων φαρμάκων. Όπως προαναφέρθηκε, η λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών όπως η ασπιρίνη και πενικιλινούχων αντιβιοτικών είναι γνωστό ότι αυξάνει τον κίνδυνο αιματουρίας.
* Έντονη άσκηση. Οι δρομείς μεγάλων αποστάσεων είναι εξαιρετικά ευάλωτοι στην αιματουρία, αλλά οποιοσδήποτε προπονείται σκληρά μπορεί να την εκδηλώσει.